Glas in lood

Pre Romaanse tijd

Het oudste stukje glas in lood uit West-Europa dat op dit moment bekend is dateert uit de tweede helft 9de eeuw en is gevonden in de abdijkerk van Wissembourg in de Elzas (Frankrijk). Het is een klein stukje glas in lood met daarop een afbeelding van Christus. Veel van de techniek die daarvoor gebruikt werd is in de loop der jaren niet veranderd.

Glas-in-lood

Ontstaat eind 8 eeuw. Na dit prille begin in de Karolingische tijd (ook wel de pre romaanse stijl) ontstond de Romaanse stijl.

Romaanse stijl

Deze stijl werd voornamelijk in kathedralen toegepast. Een mooi voorbeeld van de Romaanse Stijl is te zien in Dom in Augsburg Romaanse stijl. In de 11de ,12de en een gedeelte van de 13de eeuw ontstond in Europa de Romaanse stijl. Medaillons, rond ovaal of vierkant met daar omheen een ijzeren rand.

De Renaissance

(letterlijk "wedergeboorte") De Renaissance begint in de 15e eeuw en duurt voort tot ver in de 16e eeuw. In deze periode werd de oudheid (de klassieke Griekse en Romeinse wereld) een bron van inspiratie voor wetenschappers, filosofen en kunstenaars. Kenmerkend voor het glas-in-loodtijdens de Renaissance, zijn de zware loodlijnen en het gebruik van zilvergeel met een filigraan achtergrond. Een voorbeeld van een glas-in-loodraam uit deze periode, is De boom van Jesse, welke te vinden is in de kerk van Saint-Etienne in Beauvais (Frankrijk). In deze periode werd het glas in lood steeds meer het terrein van kunstenaars. Zij gebruikte lichtere kleuren, minder zware loodprofielen en grotere stukken glas. Daarnaast werd er ook met perspectief gewerkt waardoor de ramen diepte kregen. Een goed voorbeeld van glas in lood uit deze periode zijn de ramen van de kathedraal van Doornik in Vlaanderen en het glas in lood raam van Karel de V in de Kathedraal van Brussel uit 1537. Vlaanderen had ook veel invloed op de ontwikkelingen in Frankrijk. In Duitsland werden in deze periode de meeste ramen gemaakt door de kunstenaars van atelier Hemmel von Andlau in Straatsburg. Mooie ramen zijn o.a. te zien in de dom van Ausburgs, München en Frankfurt. In Italië zijn er vooral mooie ramen uit de renaissance te vinden in Florence, Bologna en Milaan.

Gotische Stijl

Rond 1130 gaat de Romaanse stijl geleidelijk over in de Gotische architectuur die doorloopt tot in de 15e eeuw. Door technische vernieuwingen konden de -in de Romaanse periode gebruikte -dikke en zware muren, vervangen worden door lichtere muren. Hierdoor werd het mogelijk om grote raamopeningen te maken, waardoor het glas-in-loodraam een belangrijke rol kreeg. Nieuw was ook de enorme bloei van glas-in-loodschilderingen. Het glas-in-lood werd gebruikt voor de ramen in de kerken en bestonden uit Bijbelse voorstellingen. Ze werden vooral in Frankrijk en Duitsland gebruikt. Aan het glas (mengsel van zand en potas) werden metaaloxyden toegevoegd om kleur te krijgen en het schilderen zelf gebeurde met loodverf. De Gotische stijl kenmerkt zich doordat de gebrandschilderde figuren minder statisch en meer gemodelleerd zijn dan tijdens de romaanse stijlperiode. In de Notre Dame in Parijs (Frankrijk) zijn glas-in-loodramen uit deze periode te ziende Gotische architectuur was veel gedurfder dan de Romaanse architectuur. Er werden prachtige grote kerken en kathedralen gemaakt. Lichte muren vervingen de dikke zware Romaanse muren, het kruisgewelf verving het tongewelven luchtbogen kwamen i.p.v. steunberen. 17de, 18de en 19de eeuw Vooral de 17de en 18de eeuw was een hele slechte tijd voor het glas in lood. Door Oorlogen en religieuze twisten werden veel glas in lood ramen vernietigd.

Barok

In deze periode ontstond de Barok deze stijl had veel licht nodig en dus heldere ramen om het verguldsel beter te laten uitkomen. Hierdoor nam de belangstelling voor glas in lood verder af. De term Barok is een achteraf gegeven negatieve benaming voor de periode 1600-1750. Na 1750 wordt de kunst uit de voorgaande periode overdadig en onnatuurlijk gevonden De 19de eeuw de Romantiek In de Romantiek werden kunstenaars geïnspireerd door het verleden. Hierdoor kwam er een nieuwe belangstelling voor glas in lood. Er was alleen geen sprake van creativiteit en originaliteit waardoor vooral oude ramen werden gekopieerd. In deze periode waren er maar een paar kunstenaars die de techniek van het glas in lood gebruikte om nieuwe ideeën uit te werken, zoals Vuillard, Toulouse Lautrecen Gaudi. In Engeland kreeg het glas in lood een impuls door de Arts en Crafts beweging die ambachtelijk werk promootte.

Arts & Crafts

Stijl die voortkomt uit de Arts & Craftsbeweging (1870-1900), die tegen de industriële revolutie in ging. Kenmerkend voor de Arts & Craftsis het streven naar authenticiteit. De producten van deze stijl waren op ambachtelijke wijze gemaakt. Een rustieke uitstraling, lange vormen, simpele lijnen en zichtbare verbindingen zijn terug te vinden in de producten van de Arts & Crafts In Spanje ontwikkelde het modernisme zich voornamelijk in Catalonië. De mooiste ramen uit deze periode zijn te zien in het Palaude la Musica Catalanain Barcelona. De 20ste eeuw Door de opkomst van het modernisme groeide het aantal ateliers in het begin van de 20ste eeuw. Ieder atelier ontwikkelde zijn eigen stijl, er was nu overal in de wereld vraag naar glas in loodmakers. Er werd veel geëxperimenteerd met materialen en technieken. Het gebruik van staal, ijzer en cement werd heel gewoon. De productie van glas werd geperfectioneerd. Later deed het gebruik van siliconenkit zijn intrede waardoor weer andere toepassingen mogelijk werden. In Frankrijk gingen belangrijke kunstenaars steeds meer glas in lood ramen ontwerpen. Zoals Marc Chagall. In Duitsland waren de kunstenaars erg creatief en ontwikkelde een eigen stijl. Er werd meer gebruik gemaakt van geometrische vormen in Spanje heeft vooral de kunstenaar Joan Miro een aantal belangrijke glas in lood ramen ontworpen in de Verenigde Staten is er op dat moment ook een belangrijke ontwikkeling gaande. Louis Comfort Tiffany vervangt het gebruik van lood door koperfolie en maakt daar lampenkappen van. Hij is hiermee beroemd geworden over de hele wereld. Maar ook het traditionele glas in lood wordt dan nog veel toegepast in de VS.

Art Nouveau / Jugendstil

In het laatste decennium van de 19e eeuw, ontwikkelt zich in Duitsland een stijl, die bekend wordt als Jugendstil. In Frankrijk krijgt deze stijl bekendheid onder de naam Art Nouveau.. Hoewel er veel overeenkomsten zijn, is Art Nouveau vloeiender van vorm dan de wat strengere en hoekigere Jugendstil. Jugendstil wordt in de volksmond vanwege de golvende lijnen, ook wel spaghettistijl genoemd. Karakteristiek voor zowel Jugendstil als Art Nouveau, is het gebruik van natuurmotieven, zoals gestileerde planten en dieren. Vaak vindt men in deze stijl Japanse kenmerken terug (zoals de waaiervorm) Het Jugendstiltijdperk (en de afgeleide stijlen) loopt tot 1914. Als reactie op Jugendstil, wordt begin 20e eeuw de stijl Art Deco ontwikkeld.

ART DECO

Deze stijl, die vooral populair is in de jaren 1920 tot 1930, kenmerkt zich door strakke, eenvoudige geometrische vormen. Pas tijdens de 19e eeuw herwon glas-in-loodweer aan belangstelling en werd door nieuwe, goedkopere productiemethoden voor een breder publiek beschikbaar. Zo ontwikkelde in de Verenigde Staten, Louis Tiffany, de techniek om glas met koperfolie aan elkaar te solderen i.p.v. met lood. Doordat Tiffany zijn producten in serie ging vervaardigen, werden deze betaalbaar voor een groter publiek. Vooral de Tiffany lampen zijn erg bekend geworden. De bekendste lampen zijn "Dragon fly" (libelle) en "Wisteria" (blauwe regen) Het zijn typische Art Nouveau thema’s uit de natuur.

Jugendstil

Jugendstil is een kunststroming die tussen 1880 en 1914 op verschillende plaatsen in Europa opkwam, voornamelijk als reactie op het vorm vervagende impressionisme. De beweging staat ook onder verschillende andere namen bekend: De vormgeving is strak en eenvoudig; lange, dunne vormen, gebogen oppervlakten, geometrische vormen, rood, zwart en zilver, abstractie en heldere kleuren. In Nederland is bijna geen glas in lood raam meer te vinden van vóór de 16de eeuw. Dit komt omdat in de 16de eeuw bijna alle ramen zijn verwoest. De belangstelling voor glas in lood verdween bijna volledig en in de 18de eeuw waren er bijna geen glazeniers meer te vinden. Pas eind 19de eeuw begin 20ste eeuw ontstond er een nieuwe belangstelling voor het glas in lood. De stromingen die ontstonden zijn o.a. Art Nouveau en neogotiek. Naast de kerkgebouwen werden nu ook steeds meer andere gebouwen voorzien van glas in lood ramen. Door de tweede wereldoorlog werd er enkele jaren bijna geen glas in lood toegepast, maar vooral de laatste 10 tot 15 jaar is de belangstelling weer enorm toegenomen. In het begin van de 20e eeuw ontwikkelt zich onder invloed van de woningnood in Amsterdam, een bouwstijl die de Amsterdamse School genoemd wordt. In verschillende bouwwerken die gebouwd zijn volgens de markante bouwstijl van de Amsterdamse school, vindt men glas-in-lood ontworpen in dezelfde traditie. Kenmerkend voor deze stijl, zijn de symmetrische patronen en het gebruik van brandschilderingen.

De Stijl

De Stijl is een stroming die zich kenmerkt door abstracte, sterk geometrische orde en gebruik van de primaire kleuren rood, blauw en geel. De Stijl is populair van 1915 tot 1930.

Modern

Vanaf de 2 de wereldoorlog noemen we het glas in lood modern Door deze nieuwe architectuur was het mogelijk om veel grotere raamopeningen te maken. Hierdoor kreeg het glas in lood een veel belangrijker rol. In de 14de eeuw maakte het glas in lood een belangrijke technische ontwikkeling door vooral op het gebied van kleuren werd steeds meer mogelijk. In deze tijd werd ook voor het eerst gewerkt met opgelegd glas (twee gesmolten glasplaten werden op elkaar gelegd) Hierdoor kon de kleur en de schittering van het glas nog intenser worden gemaakt. Frankrijk heeft de belangrijkste glas in lood ramen uit deze periode. Dit zijn de ramen in de kathedraal in Chartresen de Saint Chapelle in Parijs. De Kathedraal in Chartresis na een brand in 1194 herbouwd en de glazeniers kregen de opdracht meer dan 170 glas in lood ramen te maken. Hierbij hoort ook het Rozetraam dat het rozetvenster van Frankrijk wordt genoemd. Uit deze periode zijn ook mooie ramen te zien in de Dom in Keulen. Deze ramen dateren uit de 1